Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşen bir düzen bileğildir. Hukuk, topluluk içinde insanoğluın sahi nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene atmak, toplumsal hayatın gerçekleşmesini getirmek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, mutlak sadık kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanoğluın hattıhareket ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte tüze, âdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna kızılınmasıdır. Hukuk, beşeriyet seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten konseptlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini getirmek maksadıyla konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın hepsidür. Daha geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşamma düzenidir. Hukuk Kelime Valörı Hukuk kelimesi Arapça “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğru” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Uygulayım Valörı Hukuk dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içinde asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje vadi kısmına Özel Hukuk, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun mebdelıca zir dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Hukuk kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle analog nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk vadiında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Hukuk düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek yürekin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve mangır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları üzere değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik konseptleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet içinde bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Teamül Yarar (Sosyal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun ameliye amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen ihtiyaçlarını karşılamaya çkızılışır. Hukuk bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni hayatın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın saf mimarisına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına orantılı bulunmak zorundadır. Hukuk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile kapalıdır; kazançlı gereksemelara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Doğruluk Hukuk bu fonksiyonu ile muayyen bir aranjman şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Doğruluk esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni harcamak uğrunda baki ve bileğmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu hattıhareket ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze vadiında hukuki kıymet olarak güfte konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekeren kurallar yekpareü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak durumunda bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Hukuk bir topluluk düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzum bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğmaslahattirmeyi meşrulaştırmak yürekin her hengâm adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta karşımıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması gereken tüze manaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan tüze düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşamma uyacak, hem bile bu toplumsal hayatın amerikan barış içinde sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkızılışacaktır.
Haziran 20, 2022